دلایل خشکی دهان

خشکی دهان وضعیتی است که می تواند باعث ناراحتی شود و بر سلامت کلی دهان و دندان افراد تأثیر بگذارد. اگرچه ممکن است یک عارضه جزئی به نظر برسد، اما شناخت علل خشکی دهان برای رفع مشکلات اساسی ضروری است. در این مقاله از وب سایت نقشینه، عوامل مختلفی را بررسی خواهیم کرد که در این بیماری نقش دارند و همچنین گزینه های درمانی این عارضه را شرح خواهیم داد.

خشکی دهان چیست؟

خشکی دهان وضعیتی است که با کاهش تولید بزاق در دهان مشخص می شود. این یک مشکل نسبتا شایع است که در صورت عدم درمان می تواند منجر به عوارض مختلفی از جمله پوسیدگی دندان شود. عوامل متعددی وجود دارد که می توانند در ایجاد خشکی دهان نقش داشته باشند. یکی از علل رایج مصرف داروهای مختلف است. برخی از داروها مانند آنتی هیستامین ها، داروهای ضد افسردگی و دیورتیک ها می توانند با عملکرد طبیعی غدد بزاقی تداخل داشته و منجر به کاهش تولید بزاق شوند. علاوه بر این، شرایط پزشکی مانند دیابت، اختلالات خود ایمنی و عدم تعادل هورمونی نیز می تواند منجر به ایجاد این مشکل شوند. عواقب آن می تواند بسیار آزاردهنده باشد. بزاق چندین عملکرد مهم را در دهان انجام می دهد. روانکاری بافت ها، مرطوب کردن غذا برای بلع راحت تر، خنثی کردن اسیدها و جلوگیری از پوسیدگی دندان از جمله عملکرد های مهم بزاق دهان هستند. هنگامی که دهان فاقد بزاق کافی باشد، افراد ممکن است در صحبت کردن، جویدن، بلعیدن و حتی چشیدن غذا ها دچار مشکل شوند. همچنین به دلیل کاهش خواص ضد میکروبی طبیعی بزاق، می تواند منجر به بوی بد دهان و افزایش خطر عفونت های دهانی مانند برفک دهان شود.

خوشبختانه راه هایی برای مدیریت و درمان موثر خشکی دهان وجود دارد. در مرحله اول، شناسایی و رسیدگی به علت اصلی ضروری است. اگر مشکل از مصرف داروهای مختلف باشد، مشورت با یک متخصص برای بررسی گزینه های جایگزین یا تنظیم دوز ممکن است علائم را کاهش دهد. رعایت بهداشت دهان و دندان، از جمله مسواک زدن منظم، نخ دندان کشیدن و استفاده از دهانشویه های بدون الکل نیز می تواند به مبارزه با خشکی دهان کمک کند. علاوه بر این، چندین اصلاح در شیوه زندگی وجود دارد که افراد مبتلا به خشکی دهان می توانند برای بهبود وضعیت خود انجام دهند. هیدراته ماندن با نوشیدن آب فراوان در طول روز می تواند به مرطوب نگه داشتن دهان کمک کند. جویدن آدامس بدون قند یا مکیدن آب نبات های بدون قند می تواند تولید بزاق را افزایش دهند پرهیز از تنباکو، الکل و کافئین نیز می تواند به کاهش خشکی دهان کمک کند. در موارد شدیدتر، جایگزین‌های بزاق مصنوعی یا داروهای محرک بزاق ممکن است توسط متخصصان  برای تسکین علائم خشکی دهان تجویز شود.

علل خشکی دهان

همان طور که گفته شد علت خشکی دهان متنوع است و بسته به علت آن، نوع درمان متفاوت خواهد بود. در ادامه به بررسی برخی از علل ایجاد این عارضه می‌پردازیم:

• مصرف داروهای خاص: بسیاری از داروها مانند آنتی‌هیستامین‌ها، ضدافسردگی، ضد اضطراب، ضد دردها، داروهای فشار خون، داروهای برای درمان بیماری‌های قلبی، ضد حساسیت و ضد تشنج ها می‌توانند باعث خشکی دهان شوند. برخی از مواد شیمیایی نیز می‌توانند تولید ترشحات دهانی را کاهش دهند و خشکی دهان را تشدید کنند.

• کاهش تولید ترشحات دهانی: برخی از بیماری‌هایی مانند بیماری پارکینسون، عوامل روانی مانند استرس و اضطراب، تغذیه نامناسب، تغییر در هورمون‌های جنسیتی و پیری از علل کاهش تولید ترشحات دهانی هستند.

• تنفس از دهان: تنفس از دهان در طول شب یا هنگام خواب، می‌تواند باعث خشک شدن دهان شود. همچنین، برخی از عوامل مانند ریه‌های بزرگ، عفونت‌های تنفسی، بیماری‌های عروقی و جراحی های دندانی می‌توانند باعث به وجود آمدن این عارضه شوند.

• عفونت‌های دهان و لثه: بعضی از عفونت‌ های دهانی مانند التهاب لثه، ترشح‌ های دهانی را کاهش داده و در نتیجه باعث خشکی دهان می ‌شوند.

• دیابت: خشکی دهان یکی از علائم شایع دیابت است. در افراد دیابتی، قند خون بالا می‌رود که می‌تواند باعث خشک شدن دهان می شود.

• بیماری‌های اتوایمیونی: برخی از بیماری‌های اتوایمیونی مانند سندرم سیگرن، باعث خشک شدن سطوح مختلف بدن مانند چشم، دهان، بینی و … می ‌شوند.

• بیماری‌ های سیستمیک: برخی از بیماری‌های سیستمیک مانند سرطان، ایدز، بیماری کلیوی، بیماری‌ های قلبی و عروقی و بیماری‌های تنفسی می‌توانند این بیماری را تشدید کنند.

• عوامل محیطی: عوامل مانند خشکی هوا، باد، دود، آلودگی هوا، کشیدن قلیان، مصرف الکل و مواد مخدر می‌توانند از دیگر دلایل باشند شوند.

• عوارض جانبی درمان‌های پرتودرمانی: درمان‌های پرتودرمانی برای بیماری‌هایی مانند سرطان، می‌توانند سبب ایجاد این مشکل شوند.

• جراحی: یکی دیگر از علت خشکی دهان، جراحی‌های بخصوص در حوزه دندان‌پزشکی مانند جراحی لثه و جراحی دندان است.

• عوارض جانبی از بیهوشی: بعضی از مواد بیهوشی که برای جراحی‌ها استفاده می‌شوند، می‌توانند این عارضه را به وجود آورند.

• بیماری‌های نورولوژیک: بعضی از بیماری‌های نورولوژیک مانند بیماری پارکینسون و سندرم گوگل-کلاین، می‌توانند باعث به وجود آمدن خشکی دهان شوند.

علائم و نشانه های خشکی دهان

شناخت علائم و نشانه های خشکی دهان در شناسایی وضعیت و جستجوی درمان مناسب بسیار مهم است. در این قسمت از مقاله  به بررسی شاخص‌های رایج خشکی دهان می ‌پردازیم و راه‌حل‌های کلی برای کاهش اثرات آن را بررسی می‌ کنیم.

1. احساس تشنگی: یکی از شایع ترین علامت خشکی دهان، تشنگی غیر قابل رفع است. افرادی که خشکی دهان را تجربه می کنند اغلب در طول روز به دنبال مایعات هستند تا ناراحتی خود را از بین ببرند. با این حال، حتی پس از نوشیدن مقدار کافی آب، احساس خشکی باقی می ماند.

2. بزاق چسبنده یا رشته ای: یکی دیگر از نشانه های بارز خشکی دهان، تغییر قوام بزاق است. به جای بافت معمولی شفاف و آبکی، در صورت کمبود رطوبت در دهان، بزاق ممکن است غلیظ، چسبنده یا رشته ای شود. این می تواند در بلع و صحبت کردن مشکل ایجاد کند.

3. بوی بد دهان: بزاق با از بین بردن ذرات غذا و باکتری ها نقش مهمی در حفظ بهداشت دهان و دندان دارد. هنگامی که تولید بزاق کاهش می یابد، دهان به محیطی مناسب برای رشد باکتری ها تبدیل می شود که منجر به بوی بد دهان می شود.

4. مشکل در صحبت کردن و بلعیدن: خشکی دهان می تواند فعالیت های منظم مانند صحبت کردن و بلع را برای فرد سخت کند. عدم روان کنندگی در دهان می تواند باعث ناراحتی شود و حتی ممکن است منجر به صدای خشن یا سرفه های مکرر شود.

5. گلو درد: خشکی مداوم در دهان می تواند به گلو نیز کشیده شود و باعث احساس خشکی و تحریک آن شود. این می تواند منجر به ناراحتی و درد شود و مصرف غذا یا مایعات را دشوار کند.

۶‌. تغییر یا از دست دادن طعم: بزاق حاوی آنزیم هایی است که سیگنال های چشایی را تشخیص داده و به مغز منتقل می کنند. هنگامی که در تولید بزاق کمبود وجود داشته باشد، توانایی شما برای چشیدن غذا ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد. این می تواند منجر به کاهش لذت از وعده های غذایی و از دست دادن اشتها شود.

۷. افزایش پوسیدگی دندان: بزاق با خنثی کردن اسیدها و از بین بردن مواد زائد به عنوان یک دفاع طبیعی در برابر پوسیدگی دندان عمل می کند. هنگامی که بزاق کافی در دهان وجود نداشته باشد، خطر ایجاد حفره های دندانی و بیماری لثه به طور قابل توجهی افزایش می یابد. اگر متوجه افزایش حفره ها یا مشکلات لثه شدید، می توانند از علت خشکی دهان باشند. برخی دیگر از نشانه های خشکی دهان به شرح زیر هستند؛

• احساس خفگی: در بعضی از موارد، خشکی دهان باعث ایجاد احساس خفگی و عدم توانایی در تنفس به درستی می شود.

• التهاب و خارش: خشکی دهان ممکن است باعث ایجاد التهاب و خارش در دهان شود که ممکن است باعث ایجاد آسیب به بافت‌های دهانی شود.
• عفونت دهان: این عارضه می‌ تواند باعث ایجاد عفونت دهانی شود که ممکن است باعث ایجاد التهاب و درد در دهان شود.
• تورفتگی لب ‌ها: این مشکل می‌تواند باعث ایجاد تورفتگی و خشکی لب‌ ها شود، که باعث ایجاد زخم‌ های دردناک در لب‌ها می ‌شود.
• افزایش تولید خلط: خشکی دهان ممکن است باعث افزایش تولید خلط شود، که ممکن است باعث ایجاد ناراحتی در فرد شود.
• افزایش بیماری‌های دهانی: خشکی شدن دهان باعث افزایش بیماری‌های دهانی شود، مانند ترک‌ها و قرمزی های دهان می شود.
• تغییر در رنگ زبان: تغییر در رنگ زبان یکی دیگر از نشانه های این عارضه است، که می تواند برای فرد مشکلاتی را به همراه داشته باشد.
• افزایش خطر عفونت: خشکی دهان ممکن است باعث افزایش خطر عفونت در دهان و دندان شود، که این عفونت می تواند مشکلات جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.

نحوه درمان خشکی دهان

خوشبختانه امروزه، چندین گزینه درمانی برای کاهش علائم خشکی دهان و بهبود سلامت کلی دهان در دسترس است. در این قسمت به بررسی این گزینه ها می پردازیم.

• جایگزین های بزاق مصنوعی

یکی از گزینه های درمانی اولیه استفاده از جایگزین های بزاق مصنوعی است. این محصولات ترکیب طبیعی بزاق را تقلید می کنند و به افزایش رطوبت دهان کمک می کنند و به طور موقت خشکی را تسکین می دهند. جایگزین‌های بزاق مصنوعی در اشکال مختلف مانند اسپری، ژل، قرص‌ها و دهانشویه در دسترس هستند. آن ها را می توان به راحتی بدون نسخه خریداری کرد و یا زیر نظر یک متخصص تجویز شوند.

• هیدراتاسیون دهان

اطمینان از هیدراتاسیون کافی برای مبارزه با خشکی دهان ضروری است. نوشیدن آب زیاد در طول روز به تحریک تولید بزاق و مرطوب نگه داشتن دهان کمک می کند. برای حفظ هیدراتاسیون دهان، توصیه می شود یک بطری آب همراه داشته باشید و به طور منظم آب بنوشید. همچنین محدود کردن مصرف کافئین و الکل می تواند به افزایش آب بدن کمک کند.

• داروهای تجویزی

در برخی موارد، داروهای تجویزی ممکن است برای مدیریت خشکی دهان شدید یا موقت  ضروری باشد. هدف این داروها تحریک تولید بزاق یا رفع بیماری های زمینه ای است که ممکن است باعث خشکی شوند. دندانپزشک وضعیت خاص شما را ارزیابی می‌کند و داروهای مناسب مانند پیلوکارپین یا سرویملین را تجویز می ‌کند.

• آدامس یا قرص های محرک بزاق

جویدن آدامس یا استفاده از قرص های محرک بزاق می تواند با تحریک جریان بزاق باعث تسکین موقتی خشکش دهان می شوند. محصولات بدون قند برای جلوگیری از پوسیدگی دندان به شدت توصیه می شود. این محصولات با تحریک غدد بزاقی برای تولید بزاق کار می کنند و به کاهش ناراحتی مرتبط با خشکی دهان کمک می کنند.

نحوه تشخیص خشکی دهان

همان طور که در طول مطلب متوجه شدید؛ خشکی دهان می تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله عوارض جانبی داروها، برخی شرایط پزشکی، انتخاب شیوه زندگی و افزایش سن باشد. شناسایی علت زمینه ای برای تعیین موثرترین راهبردهای مدیریتی و درمان ها ضروری است.

۱. تست میزان بزاق

یکی از آزمایش‌های اولیه که برای تشخیص خشکی دهان استفاده می‌شود، آزمایش میزان جریان بزاق است. این معاینه میزان بزاق تولید شده توسط یک فرد را در یک دوره خاص اندازه گیری می کند. این شامل جمع آوری نمونه بزاق در یک محیط کنترل شده و تجزیه و تحلیل حجم تولید شده است.

۲. سیالومتری

سیالومتری آزمایش دیگری است که معمولاً در ارزیابی علت خشکی دهان استفاده می شود. این ازمایش سرعت جریان بزاق از غدد بزاقی به داخل دهان را اندازه گیری می کند. این آزمایش بینش های ارزشمندی را در مورد عملکرد غدد بزاقی ارائه می دهد و به تعیین علت کاهش تولید بزاق کمک می کند.

۳. تکنیک های تصویربرداری

در برخی موارد، تکنیک های تصویربرداری ممکن است برای تجسم غدد بزاقی و شناسایی هرگونه ناهنجاری ساختاری استفاده شود. این شامل تکنیک هایی مانند اولتراسوند، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و سیالوگرافی است. این تست‌های تصویربرداری می ‌توانند به تشخیص شرایطی که بر غدد بزاقی تأثیر می‌گذارند، مانند سنگ‌های غدد بزاقی یا تومورها کمک کنند.

۴. آزمایش خون

در شرایط خاص، آزمایش خون ممکن است برای شناسایی شرایط پزشکی زمینه‌ای که به خشکی دهان کمک می‌ کنند، انجام شود. این آزمایش‌ ها می ‌توانند به تشخیص بیماری‌های خودایمنی، عدم تعادل هورمونی، عفونت‌ها یا کمبود هایی که بر عملکرد غدد بزاقی تأثیر می‌گذارند کمک کنند.